Czy zwracasz uwagę na ustawienie swojego zagłówka, kiedy wsiadasz do samochodu? Czy ważniejsza jest dla Ciebie wygoda, czy też na pierwszym miejscu stawiasz na bezpieczeństwo? Niewątpliwie najłatwiej byłoby unikać sytuacji, w których musimy gwałtownie hamować, jednak bardzo często na tego typu zdarzenia nie mamy wpływu.
Dobra wiadomość jest taka, że mamy wpływ na to, by minimalizować ryzyko urazów podczas zderzeń. Ważne jest prawidłowe zapinanie i regulacja pasów bezpieczeństwa oraz ustawianie zagłówka w aucie.
W niniejszym artykule skupimy się na roli zagłówka auta.
W krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej wypłaty towarzystw ubezpieczeniowych z tytułu występowania dolegliwości związanych z urazami whiplash (WAD) stanowią główną pozycję w strukturze likwidacji szkód komunikacyjnych w porównaniu do innych rodzajów urazów komunikacyjnych (źródło z G. Teresiński (2019). Medycyna sądowa, t. 1. Tanatologia i traumatologia sądowa. PZWL Wydawnictwo Lekarskie).
Co to jest uraz whiplash i co dzieje się z głową i odcinkiem szyjnym kręgosłupa, gdy dochodzi do zderzenia?
Dorosły pasażer za kierownicą auta
źródło: https://rehmedis.pl/czy-bol-odcinka-szyjnego-moze-spowodowac-zawroty-glowy/
Szyja stanowi najbardziej ruchomy odcinek kręgosłupa, a jako połączenie między tułowiem i głową (masa bezwładna) jest szczególnie narażona na obrażenia o charakterze akceleracyjnym (gdzie ma wpływ przyspieszenie). Obrażenia tej okolicy są bardzo często spotykane u ofiar wypadków komunikacyjnych, a mechanizm ich powstawania zależy od kierunku działania sił zewnętrznych.
Ponieważ kręgi szyjne są najdelikatniejszym odcinkiem kręgosłupa, najczęstszym urazem w wyniku zderzenia samochodu jest odgięciowy uraz kręgosłupa szyjnego lub uraz z szarpnięcia, nazywany efektem smagnięcia biczem – tzw. whiplash.
Efekt whiplash
źródło: https://ifizjoterapia.pl/diseases/47/podwichni%25C4%2599cia+oraz+zwichni%25C4%2599cia+staw%25C3%25B3w+mi%25C4%2599 dzykr%25C4%2599 gowych+w+odcinku+szyjnym+kr%25C4%2599 gos%25C5%2582 upa
Czym jest efekt whiplash i jakie są jego skutki?
Efekt whiplash powstaje na skutek działania gwałtownych sił tylnych lub przednich po zderzeniu się pojazdów. Mechanizm powstania tego urazu polega na nadmiernym przegięciu się głowy w stosunku do piersiowego odcinka kręgosłupa, poza jej fizjologiczny zakres ruchu. Efekt ten może powstawać zarówno przy dużych, jak i małych prędkościach. Prowadzi on do trwałego bólu lub trwałych fizycznych urazów, głównie kości kręgosłupa oraz przestrzeni międzykręgowych.
Jedna z hipotez udowadnia, że odpowiedzialne za ten typ urazu są tzw. siły wzdłużne ściskające kręgosłup szyjny, które są wynikiem unoszenia się tułowia podczas początkowej fazy ruchu ciała względem fotela po uderzeniu w tył pojazdu. Występuje wówczas również zjawisko dystorsji szyjnej. Polega ono na tym, że na skutek hamowania lub zderzenia głowa na zmianę leci do przodu i do tyłu – do momentu, aż zostanie wyhamowana.
Inna z hipotez dzieli na trzy fazy ruch głowy podczas zderzenia. W fazie pierwszej następuje przemieszczanie tułowia w górę, co powoduje kompresję dysków i kręgów szyjnych oraz przyspieszenie głowy. W następnej fazie, przed obrotem głowy, szyja zostaje odgięta w tył, tworząc kształt litery “S”. W kolejnej fazie następuje obrót głowy w tył z równoczesnym odgięciem szyi do granicy fizjologicznej. Seria zdjęć wykonana kamerą szybkobieżną pozwoliła ocenić, że obie fazy ruchu mogą zachodzić równocześnie. Zdaniem autorów tej hipotezy osiowa kompresja szyi podczas uderzenia w tył pojazdu zmniejsza sztywność kręgosłupa szyjnego w kierunku poprzecznym, sprzyjając powstawaniu obrażeń typu whiplash.
Wzmożone objawy występują między 3 a 12. dniem od wypadku. Dolegliwości ustępują po tygodniu po lub nawet po 14 tygodniach. Warto jednak pamiętać, że niektóre skutki mogą być odczuwalne przez całe życie, szczególnie objawy natury psychicznej i psychosomatycznej.
źródło: Prochowski, L., Unarski, J., Wach, W., & Wicher, J. (2008). Podstawy rekonstrukcji wypadków drogowych. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa, 276-277
Jaką funkcję pełni zagłówek w fotelu w auta ?
Różnica pomiędzy prędkościami głowy a reszty ciała podczas zderzenia może wynosić nawet 56 proc. Dzięki zagłówkowi prędkość głowy się zmniejsza. Zagłówek zatrzymuje głowę i szyję, które podczas wypadku odchyliłyby się do tyłu. Zapewnia im takie samo przyspieszenie, jakie ma tułów z fotelem.
Do negatywnych skutków wypadku dochodzi, kiedy zagłówek nie zapewnia dostatecznie dobrej ochrony, czyli jego górna krawędź znajduje się PONIŻEJ środka ciężkości ciała. Środek ciężkości dla głowy będzie tam, gdzie w trzech płaszczyznach X,Y i Z głowa nie ulegnie grawitacji i pozostanie w równowadze.
Środek ciężkości głowy w płaszczyźnie XYZ znajduje się w mniej więcej w jednym z obszarów ucha zwanym odnogą obrąbka.
O czym trzeba pamiętać, regulując zagłówek w fotelu auta?
Dane statystyczne wskazują, że około 90 proc. osób jeżdżących na tylnych fotelach ma zagłówek ustawiony w odległości około 20 cm od głowy. Tymczasem typowa odległość zagłówka od głowy, przy której powstają długotrwałe obrażenia szyi, wynosi już około 10 cm (źródło: [12] Insurance Institute for Highway Safety, http://www.highwaysafety.org/ ).
Według kryterium NIC (Neck Injury Criterion – kryterium urazu szyi), które uwzględnia ryzyko urazu wynikające z różnicy przyspieszeń pomiędzy kręgami szyjnymi, podaje, że zmniejszenie odległości zagłówka od głowy podczas zderzenia zdecydowanie obniża ryzyko powstania obrażeń szyi. Badania Instytutu IIHS (Insurance Institute For Highway Safety) wykazały, że ze względu na ograniczenie ryzyka obrażeń typu whiplash. Dopuszczalne odległości nie powinny przekraczać 10 cm. Warto zwrócić uwagę na fakt, że efekt whiplash jest potęgowany, gdy kierowca napina mięśnie szyi. Dlatego ułożenie środka ciężkości głowy względem górnej krawędzi zagłówka powinno być przede wszystkim komfortowe.
Odległość górnej części zagłówka w stosunku środka ciężkości głowy powinna wynosić 0-7 cm, a optymalna wysokość zagłówka względem szczytu głowy to 0-6 cm.
Czy można sprawdzić, jaki samochód ochroni nas przed efektem whiplash?
W 1997 roku powstała niezależna i niedochodowa organizacja ds. oceny bezpieczeństwa pojazdów, sponsorowana przez różne niezależne organizacje oraz wspierana przez rządy niektórych krajów europejskich, o nazwie Euro NCAP (European New Car Assessment Programme). Jej celem jest testowanie samochodów w zakresie tzw. bezpieczeństwa biernego, na które składają się m.in. zagłówki fotela w aucie. Głównym elementem testu jest test zderzeniowy (crash test), składający się z czterech elementów:
1. zderzenia czołowego (front impact),
2. zderzenia bocznego (side impact),
3. zderzenia z pieszym (pedestrian impact),
4. zderzenia ze słupem (pole test).
Aby sprawdzić, czy auto, które posiadamy lub to, które chcemy kupić jest bezpieczne wystarczy wejść na stronę Euro NCap, a następnie na ALL RESULTS. W Advanced Search wybieramy markę auta, w okienku obok w All model i szukamy najświeższego badania lub tego przed rokiem produkcji danego auta. W tabelce jak poniżej zobaczymy wynik testu, klikamy w niego. Pod okienkiem z autem znajdują się cztery kolorowe ikonki: z kierowcą, dzieckiem i fotelikiem, pieszym i asystentem bezpieczeństwa. Klikamy w rozwinięcie przy ikonce kierowcy. Przewijamy panel z informacjami do panelu Whiplash Rear Impact/ Rear Impact (rysunki z zaznaczonymi kolorami na szyi) – tutaj można zobaczyć działanie na uderzenie czołowe lub tylne. Istnieje pięciostopniowa skala, w której najbardziej pożądanym zakresem jest ten, który oznaczono kolorem zielonym, a najmniej – czerwonym. Warto samodzielnie poszukać interesujących nas informacji.
Bez względu na bezpieczeństwo Twojego auta zapraszamy Cię do sprawdzenia dopasowania Twojego fotelika do auta i do dziecka – to najważniejsza rzecz, jaką można zrobić dla bezpieczeństwa swojej pociechy.
